CE-merktar byggingarvöru

Framleiðandi byggingarvöru skilgreinir áformuð not vöru sinnar. Í ZA viðauka samhæfðs staðals fyrir viðkomandi vöru kemur fram hvaða mikilvægu eiginleika framleiðandi skal meta eða láta meta miðað við áformuð not vörunnar. Mikilvægu eiginleikarnir varða grunnkröfur um mannvirki.  

Framleiðandi setur þá mikilvægu eiginleika, sem hann hefur metið eða látið meta, fram í yfirlýsingu um nothæfi sem fylgir byggingarvörunni. Yfirlýsing um nothæfi segir því til um nothæfi viðkomandi byggingarvöru í mannvirkjagerð. Þegar framleiðandi hefur útbúið yfirlýsingu um nothæfi má hann CE-merkja vöru sína. 

Framleiðandi getur ákveðið að meta aðeins hluta þeirra mikilvægu eiginleika sem farið er fram á í samhæfða staðlinum en slíkt getur haft í för með sér að byggingarvara hans sé ekki nothæf í einhverjum tilfellum.

Þegar framleiðandi hefur útbúið yfirlýsingu um nothæfi fyrir byggingarvöru sína er honum heimilt að CE-merkja hana. 

Eins og fyrir yfirlýsingu um nothæfi eru gerðar kröfur um hvaða upplýsingar eiga að koma fram á CE-merki byggingarvöru en einnig varðandi það hvernig CE-merkið skuli fest á vöruna. Meðal mikilvægra upplýsinga sem skulu koma fram á CE-merki byggingarvöru er einkenniskóði gerðareintaksins, tilvísunarnúmer yfirlýsingar um nothæfi, tilvísun í samhæfða staðalinn (eða aðra samhæfða tækniforskrift) o.fl. CE-merkið skal fest á byggingarvöruna eða áfastan merkimiða þannig að það sé sýnilegt, læsilegt og óafmáanlegt. Ef því verður ekki komið við skal festa merkið á umbúðir vörunnar eða fylgiskjöl hennar. 

Með því að skrá tilvísunarnúmer yfirlýsingar um nothæfi á áfast CE-merki byggingarvöru er ávallt hægt að rekja eiginleika byggingarvörunnar. Rekjanleiki byggingarvörunnar er tryggður. 

Með því að festa eða hafa fest CE-merki á byggingarvöru gefa framleiðendur til kynna að þeir beri ábyrgð á því að hún samræmist tilgreindu nothæfi og öllum gildandi kröfum sem mælt er fyrir um í Evrópureglugerð nr. 305/2011 og viðeigandi samhæfðum staðli. 

Ávinningur neytenda af CE-merkingu byggingarvara er m.a. sá að allir framleiðendur birta upplýsingar sem varða eiginleika/notkun vörunnar í mannvirki á sama hátt. Það auðveldar samanburð milli framleiðanda við ákvörðun um val á vöru auk þess sem neytendur eiga að geta treyst því að upplýsingar sem fylgja CE-merktri vöru séu réttar. Ávinningur framleiðenda felst m.a. í því að CE-merkingin veitir heimild til markaðssetningar vörunnar á öllu evrópska efnahagssvæðinu. 

Merking vöru á þennan hátt gefur ekki endilega til kynna sérstök gæði vöru. Hins vegar á merkingin sem slík að tryggja að eiginleikunum eða nothæfi vörunnar sé rétt lýst af hálfu framleiðanda og að hann standi að framleiðslu vörunnar samkvæmt ákveðnum samræmdum reglum. 

Merking gefur því til kynna að framleiðslueftirliti sé beitt við framleiðslu vörunnar. Framleiðslueftirlitið getur verið eigið eftirlit framleiðanda sjálfs eða eftirlit óháðs aðila sem ætlað er slíkt hlutverk (tilkynntur aðili). Einnig gefur merkingin til kynna að varan sé prófuð þegar prófana er þörf og að prófun sé framkvæmd á þann  hátt sem viðkomandi staðall tilgreinir. 

Markaðssetning byggingarvöru sem fellur undir samhæfðan staðal er því óheimil nema varan sé rétt CE-merkt samkvæmt ákvæðum þess samhæfða staðals sem um vöruna gildir. 

Um 500 slíkir staðlar hafa nú þegar verið gefnir út.

Samhæfðir Evrópustaðlar á byggingarsviði tilgreina skilmála vegna CE merkingar byggingarvöru. Staðlarnir eru gefnir út af Staðlastofnun Evrópu, CEN, og annast Staðlaráð Íslands afhendingu staðla hérlendis. 

Svonefndur ZA viðauki samhæfðs staðals tilgreinir þá skilmála sem sérstaklega þarf að uppfylla vegna CE merkingar þeirrar vöru sem fjallað er um í staðlinum: 

Viðauki ZA.1:     Fjallar um hvaða greinar staðalsins þarf að taka afstöðu til vegna CE merkingar viðkomandi vöru. 

Viðauki ZA.2:     Fjallar m.a. um hvernig eftirliti með framleiðslu skuli háttað og hver skuli prófa vöru, sé um prófun að ræða. Þar getur t.d. verið um að ræða kröfu um eftirlit eða prófun af hálfu óháðs aðila, þ.e. sérstaks tilkynnts aðila. 

Viðauki ZA.3:     Fjallar um CE merkið og merkingu vörunnar og hvernig beri að birta upplýsingar um framleiðanda, eftirlitsaðila og vöruna á CE merkinu. 

Við CE merkingu byggingarvöru ber framleiðanda að starfa í samræmi við þau ákvæði staðalsins sem fram koma í þessum viðaukum. 

Hér má nálgast lista yfir samhæfða staðla hjá Staðlaráði Íslands: Samhæfðir staðlar. 

Hér má nálgast samsvarandi danskan lista: Byggevareinfo. 

Ef ekki er fyrir hendi samhæfður staðall fyrir byggingarvöru er framleiðanda heimilt að CE-merkja vöru sína á grundvelli svokallaðs evrópsks tæknimats (European assessment document). Heimilt er að CE-merkja vöru á þennan hátt að uppfylltum ákveðnum skilyrðum. Ávinningur framleiðanda af slíkri merkingu er sá að hann öðlast með því heimild til markaðssetningar vörunnar á öllu EES svæðinu. 

Til þess að CE-merkja vöru á grundvelli tæknimats þarf framleiðandi að leita til sérstaks aðila sem hefur heimild til að vinna slíkt tæknimat. Yfirumsjón með gerð og samþykkt tæknimats á byggingarvörum er á vegum European Organisation of Technical Assessment (EOTA). 

Samtök Evrópskra Tæknimatsstofnana semja og samþykkja evrópskt matsskjal fyrir byggingarvöru, að fenginni beiðni um slíkt frá framleiðanda. Þetta er þó aðeins heimilt ef eitthvað af eftirfarandi á við: 

Heimild til útgáfu evrópsks tæknimats hafa aðeins tæknimatsstofnanir sem eru sérstaklega tilnefndar til slíkrar þjónustu. 

Sjá nánar IV. kafla reglugerðar ESB nr. 305/2011, sbr. lög um byggingarvörur nr. 114/2014. 

Prófanir og eftirlit CE-merktrar byggingarvöru

Gerð er krafa um eftirlit með framleiðslu CE-merktrar vöru. Samhæfður staðall um vöruna tilgreinir á hvern hátt eftirliti með framleiðslu skal háttað. Staðallinn tilgreinir einnig allar nauðsynlegar prófanir og hver skal framkvæma þær. 

Þegar samhæfður staðall gerir kröfu um sérstakt ytra eftirlit með CE-merktri byggingarvöru, s.s. með framleiðslustýringarkerfi eða um vottun kerfisins, ber framleiðanda að leita til sérstaks óháðs aðila – svonefnds tilkynnts aðila. 

Sama á við þegar samhæfður staðall gerir kröfu um prófun vöru af hálfu óháðs aðila. Þá ber framleiðanda ávallt að leita til tilkynnts aðila sem heimild hefur til að vinna slíka prófun. Mismunandi kröfur um aðkomu óháðs aðila er koma fram í fimm kerfum, svonefndum AVCP kerfum (1+, 1, 2+, 2, 3 og 4).

Allir framleiðendur sem framleiða vöru og CE-merkja samkvæmt samhæfðum staðli verða að virða ákvæði staðalsins og starfa að framleiðslunni á samræmdan hátt. 

Tilkynntir aðilar 

Allt ytra eftirlit með framleiðendum CE-merktrar vöru og prófanir af hálfu óháðs aðila á CE-merktum vörum er unnið af tilkynntum aðilum.  

Tilkynntur aðili er sjálfstæð vottunar-, prófunar- og/eða skoðunarstofa sem hefur fengið sérstaka tilnefningu stjórnvalds viðkomandi ríkis til að sinna þessu ákveðna hlutverki. 

Almennt skal tilkynntur aðili vera faggiltur til þeirra verka sem hann sinnir.

Tilkynntir aðilar hafa starfsréttindi í öllum ríkjum Evrópska efnahagssvæðisins. Íslenskur tilkynntur aðili má þannig hafa eftirlit með framleiðslu byggingarvöru í öðru ríki EES ef svo ber undir. Eins getur íslenskur framleiðandi leitað til erlends tilkynnts aðila. 

Öllum tilkynntum aðilum ber að uppfylla sömu skilmála vegna starfsemi sinnar og þeir verða að vera sérstaklega samþykktir og skráðir sem slíkir af hálfu Evrópusambandsins.  

Sjá nánar V. og VII. kafla reglugerðar ESB nr. 305/2011, sbr. lög um byggingarvörur, nr. 114/2014.